‘Sanki Bu Anı Daha Önceden Yaşamıştım’
Siz de ‘Sanki ben bu anı daha önceden yaşamıştım’ hissine kapıldınız mı hiç? Peki bu hissin neden olduğunu hiç merak ettiniz mi? Dejavu nedir, nasıl oluşur, bilim bu konu hakkında ne diyor? Merak ettiğiniz her şeyi bu yazıda bulabilirsiniz. Keyifli okumalar.
İlk kez 1876’da Fransız Fizikçi Emile Boiraç tarafından kullanılan dejavu kavramı, bilim literatüründe ise 1928’de Edward Titchener’in Bir Psikoloji Kitabı isimli eserinde tanımlanmıştır. Dr. Titchener’e göre beyin, deneyime yönelik kesin bir algı üretmeden önce kısmi bir algı yaratmakta, bu kısmi algı da dejavu hissinin yaşanmasına neden olmaktadır. Peki şu anda bilim ne diyor?
Dejavunun nedeni ve nasıl olduğuna geçmeden önce ne şekilde görülebileceğinden bahsedelim. Dejavu iki şekilde ortaya çıkabilir:
Deja senti: Daha önce tecrübe edilmemiş bir olayın olmuş gibi, daha önce hissedilmemiş bir hissin hissedilmiş gibi algılanmasıdır.
Deja vizite: Daha önce gidilmemiş bir yere gidilmiş gibi hissedilmesi.
En çok görülen dejavu çeşidi dejasenti’dir.
Dejavu neden ve nasıl olur?
Deja vu’nun ortaya çıkış nedeni hakkındaki bilimsel olmayan görüşler, bu olayın paralel evrendeki yaşamımızla ilgili olaylar tarafından tetiklendiğini söyler. Reenkarnasyon ile yeniden dünyaya gelerek yaşadığımız, eski hayatımızla ilgili anılarımızı hatırlatan olaylardır. Bazı görüşler ise, deja vu’nun depresyonla ilgisinin olduğunu, beynin unutmak isteyip de unutamadığı anıları yeniden yaşıyormuş gibi hissettiğini vurgular. Bir başka görüş ise, dejavu ile geleceğin görüldüğünü iddia eder.
Ancak, deja vu ile ilgili 20. yüzyılda yapılmaya başlanan ve günümüzde de devam eden bilimsel araştırmalar gösteriyor ki, dejavu doğa üstü veya metafizik bir olay değildir. Çoklarının zannettiği gibi reenkarnasyon konusuyla ilgisi yoktur, hafıza ile ilgili yaşanan bir anomali sonucu deneyimlenir.
Günlük hayatta yaşadığımız olaylar, bu olayların bize hissettirdikleri ve gittiğimiz yerler beynimize kısa süreli bellekten giriş yapar. Daha sonra, bu bilgiler kısa süreli bellekten uzun süreli olana geçer. Bu geçiş esnasında bilgiler yanlış yola sapabilir. Ortaya çıkan bu patika problemi, bilgilerin kısa bellek yerine uzun bellekten geldiği hissini yaratarak deja vu’yu meydana getirir. Yani asıl sebep, beyindeki hafıza sistemlerinin zamansal uyumsuzluk yaşamasıdır.
İnsan beyni, mükemmel çalışmaz, sıkça hata yapar. Hatalar, hafızada var olan bilgileri bozar, çarpıtabilir, kimi zaman da siler. Bazen, belleğimizdeki bilgiler, şifreli bilinç kaybı (kriptoamnezya) ile büyük oranda yok olur, yalnızca küçük bilgiler kalır. Sonraki zamanlarda, benzer durumlar yaşandığında, bu silinmiş anı yeniden anımsanmaya çalışılır ama tam ve net olarak hatırlanamaz. Bu durumda, deja vu gerçekleşir.
Bazı bilim insanlarına göre, deja vu, iki beyin lobu arasındaki datanın, işlenme hızı sırasında meydana gelen mikro saniyelik farktan meydana gelir. Bir data ile karşılaşıldığında, hem sol hem de sağ beyin lobu, datayı kendi yapısına göre işler. Bu işleme, çoğunlukla eş hızda ve sürede gerçekleşir. Ancak kimi zaman, iki lobun birbirine bağlandığı corpus collosum denen köprünün nöral ağlarında aksama meydana gelebilir. Bu durumda, iki lobun verileri zamansal olarak birbiriyle örtüşmez. Bu örtüşmeme olayı, 1 mikro saniye gibi kısacık bir zaman zarfıdır. Sol beynin algıladığını, sağ beyin geç algılar veya tam tersi olur. Bu da, kişinin aynı olayı, hissi veya yeri, iki ayrı kez, aralarında 1 mikro saniye fark olacak biçimde algılamasına sebep olur. Dolayısıyla, kişi, olayı aslında hem şimdi hem de 1 mikro saniye önce algılar – bu zamanın da farkına varamayarak ilk algının geçmiş bir zamanda yaşandığına kanaat getirir. Bunu da deja vu olarak açıklar. Bu açıklama bilim dünyasında mantıklı bulunsa da henüz kanıtlanmamıştır.
Peki dejavu beynin hangi bölgesinde oluşuyor. Son çalışmalar dejavu oluşan bölgenin temporal bölge olduğuna işaret ediyor. Temporal lob, beynimizde yeni hafıza depolayabilmek için ve eski anılarımızı hatırlayabilmek için önemli bir bölge. Temporal lob kaynaklı epilepsili hastalar tam da nöbet geçirmeden önce dejavu yaşadıklarını bildiriyor.Bu da dejavunun büyük olasılıkla beynimizin temporal lobundan kaynaklı bir his olduğunu bize söylüyor.
Kaynakça
noroblog.net/2018/12/21/bu-ani-sanki-daha-once-yasamistim-dejavu-nedir/
Dejavu Nedir? Nasıl ve Neden Olur? Bilimsel Açıklaması ile Ne Demek?
https://www.makaleler.com/dejavu-nedir-nasil-olur
https://www.artigercek.com/haberler/insan-nicin-dejavu-hissine-kapilir
‘The only way to achieve the impossible is to believe that it is possible’ Lewis Carroll
ZEYNEP KARAKUŞ- SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DÖNEM 3 ÖĞRENCİSİ
0 yorum